تقدم یا تأخر (ادله) استصحاب بر قاعده درأ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی(حقوق کیفری)

نویسندگان

1 مدرس مرکز تخصصی حقوق و قضای اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار حقوق کیفری و جرم‌شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

تعارض گاه میان دو اماره؛ گاه میان دو اصل و گاه میان یک اماره و یک اصل واقع می‌شود. در مباحث اصولی به ‌وفور شنیده‌ایم: اگر «اماره» و «اصل عملی» با یکدیگر تعارض کنند، این تعارض بدوی است؛ زیرا با وجود اماره نوبت به اصل نمی‌رسد؛ زیرا موضوع اجرای اصل عملی، شک است و با وجود دلیل اجتهادی شکی باقی نمی‌ماند که به اصول عملیه رجوع شود؛ اما در بیان ارتباط قاعده درأ و استصحاب باید گفت: فقها نسبت به جریان استصحاب با وجود قاعده درأ قرار ثابتی ندارند. سه نظر در مسئله وجود دارد: 1- تقدم قاعده درأ بر استصحاب، 2- تقدم استصحاب بر قاعده درأ، 3- شک و تردید در مسئله. با تتبعی فراوان، می‌توان گفت: فقط در باب حدود و تعزیرات در حد عقلایی آن قاعده درأ جاری می‌گردد و مقدم بر استصحاب می‌شود؛ اما در امور غیر عقلایی و در ابواب قصاص و دیات، استصحاب مقدم بر قاعده درأ است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Priority or delay "Presumption of Continuity" on The Rule of Dra

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Zangiabadi 1
  • ahmad hajidehabadi 2
1 Tutor of Porfessional Center of Islamic Law, Tehran, Iran
2 Associate Professor, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Inconsistency occurs sometimes between two indications, sometimes between two principles, and still sometimes other between an indication and a principle. In discussions about juridical principles, we have repeatedly heard that if there is some inconsistency between “indication” and “practical principle”, this is a primary inconsistency; since when there is “indication”, we have nothing to do with the principle. The reason is that the subject because of which practical principle is executed is “doubt” and when there is some “indication”, there is no room for doubt and so no need to referring to practical principles. Concerning relation between the rule Dra’ and Presumption of Continuity (Istishab), however, it should be noted that jurists are of no fixed opinion in this regard. There are three opinions concerning this matter: 1- the rule of Dra’ is prior to Presumption of Continuity; 2- Presumption of Continuity is prior to the rule of Dra’; 3- doubt about this matter. After hard studies and research, it should be said: the rule of Dra’ is enforced only concerning Hudud and Ta’zirat (Islamic Punishments) and that only at a reasonable level. In this case, it is prior to Presumption of Continuity. Beyond this reasonable level and concerning Qisas (retaliation) and Diyat (blood-moneys), however, Presumption of Continuity is prior to the rule of Dra’.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Presumption of Continuity
  • the Rule of Dra’
  • Islamic Fiqh (Jurisprudence)
  • written law
  • indications
  • practical principles

مراجع

1. تا) ابن حزم، محمدعلی (بی المحلی .و النشر و التوزیع هللطباع بیروت: دارالفکر .
.2( ، ق1404)بن زکریا ، احمد بن فارس ابن فارس معجم مقائیس اللغـۀ انتشـارات دفتـر :، قـم
.تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم
.3(. ق1414)ابن منظور، محمد بن مکرم لسان العرب و هدار الفکـر للطباعـ :لبنـان ـ بیـروت .
. دار صادر ،النشر و التوزیع
.4(. ق1403)اردبیلی، احمد بن محمد مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان مجتبـی .
دفتـر انتشـارات اسـلامى وابسـته بـه :قـم یزدى اصفهانى، و حسین اشتهاردىعلی عراقى؛
. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
.5(. 1386)اردبیلی، سیدعبدالکریم استفتائات .انتشارات نجابت :قم .
.6. ق)1427)اردبیلی، سیدعبدالکریم فقه الحدود و التعزیرات :قم . مؤسسۀ النشر لجامعۀ المفید.
.7(. 1378)اصغری، سیدمحمد نفـی «و »درء«بررسی تطبیقی جرم سیاسی همراه با دو قاعـده
حرج .انتشارات اطلاعات :تهران .»
.8(. م2007)ایروانی، باقر الحلقۀ الثالثۀ فی اسلوبها الثانی .قلم :تهران .
.9(. 1382)بازگیر، یداالله قانون مجازات اسلامی در آئینه آراء دیوانعالی کشور (حدود) :تهران .
.بازگیر
.10. ق)1401)بجنوردی، سیدمحمد بن حسن القواعدالفقهیه .مؤسسه عروج :تهران .
.11(. ق1417)تبریزی، جواد أسس الحدود و التعزیرات .لفؤدفتر م :قم .
.12(. 1387)جــواد تبریــزی، دروس فــی مســائل علــم الأصــول قــم: . الشــهیده ۀدار الصــدیق
).علیها االله سلام(
.13(. تـا بی(جمعی از مؤلفان (فارسـی) السـلام) (علـیهم مجلـه فقـه اهـل بیـت مؤسسـه :قـم .
المعارف دائرة ).السلام علیهم(فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت
.14(. ق1410)جوهرى، اسماعیل بن حمـاد تاج اللغـۀ و صـحاح العربیـۀ ـالصحاح ـبیـروت .
.دار العلم للملایین :لبنان
.15« ، قاعده درأ در فقه امامیه و حقـوق ایـران «، )1384)آبادی، احمد ده حاجی فقـه و حقـوق ،
2)6( ،پاییز، صص. 33-62.
.16(. 1387)آبادی، احمد ده حاجی قواعد فقه جزایی .پژوهشگاه حوزه و دانشگاه :قم .
 آبادی آبادی و حاجی ده / زنگی درأ قاعده بر استصحاب) ادله( تأخر یا تقدم 437
.17. ق)1409)عاملی، محمد بن حسن حر وسائل الشیعۀ ). السلام علیهم(مؤسسه آل البیت :قم .
.18. ق)1428)حسینی میلانی، علی تحقیق الأصول .الحقائق :قم .
.19(. ق1427)حکیم، سیدمحمدسعید مسائل معاصرة فی فقه القضاء دار :عراق ـ نجف اشرف .
. الهلال
.20(. ق1407)ی، احمد بن محمد حل المهـذب البـارع فـی شـرح المختصـر النـافع دفتـر :قـم .
. انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
.21(. ق1422)اللّه سیدروحخمینی، استفتاءات (امام خمینی) انتشارات اسلامى وابسـته بـه :قم .
. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
.22(. ق1424)خــویی، ســیدابو القاســم محاضــرات فــی المواریــث :قــم . مؤسســۀ الســبطین
 السلام) العالمیۀ (علیهما .
.23( ، ق1419)خویی، سیدابوالقاسم دراسات فی علم الأصول مؤسسه :، قم المعـارف ةدائـر فقـه
.)السلام علیهم(اسلامی بر مذهب اهل بیت
.24(. ق1422)خویی، سیدابوالقاسم مبانی تکملۀ المنهاج .إحیاء آثار الإمام الخوئی همؤسس :مق .
.25(. ق1422)خویی، سیدابوالقاسم مصباح الأصول .مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی :قم .
.26. ق)1986)زحیلی، وهبه الفقه الاسلامیاصول دارالفکر. :بیروت .
.27(. ق1413)سبزواری، سیدعبدالأعلی مهذّب الأحکام (للسبزواری) .مؤسسه المنار :قم .
.28(. ق1404)صاحب جواهر، محمدحسن جواهر الکلام فی شرح شـرائع الإسـلام ـ بیـروت .
 . دار إحیاء التراث العربی :لبنان
.29(. 1389)صادقی، محمدهادی جرائم علیه اشخاص .میزان :تهران .
.30(. ق1387)طوسی، محمد بن حسن المبسوط فی فقه الإمامیۀ :تهـران . تبۀ المرتضویۀ لإحیـاء
 الآثار الجعفریۀ.
.31(. ق1412)ی، حسن بن یوسف حلعلامه منتهی المطلب فی تحقیق المذهب :مشهد . مجمـع
 البحوث الإسلامیۀ.
.32(. 1375)فاضل لنکرانی، محمد جامع المسائل .مطبوعاتی امیر :قم .
.33(. ق1421)فاضل لنکرانی، محمد القصـاص ـ تفصیل الشریعۀ فی شرح تحریر الوسـیلۀ :قـم .
). السلام علیهم(مرکز فقهى ائمه اطهار
.34(. 1393)االله فتحی، حجت شرح مبسوط قـانون مجـازات اسـلامی (حـدود) مؤسسـه :قـم .
438 1399 پاییز و زمستان)، 52) پیاپیدوم ه، شمارویکم بیستسال
المعارف ةدائر .فقه اسلامی
.35(. تا بی(فیومی، احمد بن محمد المصباح المنیـر فـی غریـب الشـرح الکبیـر للرافعـی :قـم .
 . منشورات دار الرضی
.36(. ق1412)گلپایگانی، سیدمحمدرضا الدر المنضـود فـی أحکـام الحـدود دار القـرآن :قـم .
. الکریم
.37(. ق1406)مجلسى، محمدتقى روضۀ المتقین فی شرح مـن لا یحضـره الفقیـه مؤسسـه :قـم .
.فرهنگى اسلامى کوشانبور
.38(. ق1406)محقق داماد، سیدمصطفی قواعد فقه . مرکز نشر علوم اسلامى :تهران .
.39(. ق1410)مدنی کاشانی، حاج آقا رضـا کتـاب القصـاص للفقهـاء و الخـواص دفتـر :قـم .
. انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
.40(. ق1421)مصطفوی، سیدمحمدکاظم مائۀ قاعدة فقهیۀ دفتر انتشارات اسـلامى وابسـته :قم .
. به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
.41(. تا بی(معرفت، محمدهادی تعلیق و تحقیق عن أمهات مسائل القضاء . چاپخانه مهر :قم .
.42(. ق1418)مکارم شیرازی، ناصر کتـاب الحـدود و التعزیـرات (لمکـارم) ـأنوار الفقاهۀ :قـم .
). السلام علیه(طالب الإمام علی بن أبی هانتشارات مدرس
.43(. ق1427)مکارم شیرازی، ناصر استفتاءات جدید (مکارم) انتشارات مدرسه امام علـى :قم .
). السلام علیه(بن ابى طالب
.44(. ق1428)مکارم شیرازی، ناصر انوار الاصول انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب :قم .
). السلام علیه(
.45(. 1390)مؤسسسه آموزشی پژوهشی قضاء گنجینه استفتائات قضائی افزار. نرم .
.46(. تا بی(مؤسسه آموزشی پژوهشی قضا پرسمان فقهی قضایی افزار. نرم .
.47(. ق1413)میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن جامع الشتات فی أجوبه السوالات، کتاب
. مؤسسه کیهان :تهران .الدیات
.48(. 1376)نائینی، محمدحسین فوائد الاُصول جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
پژوهش‌نامه حقوق اسلامی
دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 52
تالیف مقاله
پاییز و زمستان 1399
صفحه 415-438

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 خرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 05 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 21 مرداد 1399

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار