تاریخ دریافت: 26 آبان 1393،
تاریخ بازنگری: 17 دی 1393،
تاریخ پذیرش: 15 بهمن 1393
چکیده
علی‌رغم اینکه بودجه سالانه کل کشور به تصویب قانون‌گذار می‌رسد و با عنوان قانون جهت اجرا ابلاغ می‌گردد، از لحاظ ماهوی و شکلی با سایر قوانین تفاوتهایی دارد؛ لذا درباره ماهیت حقوقی آن اختلاف‌نظر وجود دارد. سؤال اساسی این است که آیا بودجه قانون است یا سند. جهت پاسخ، با روش کتابخانهای، در ابتدا باید مفاهیم قانون و بودجه مورد کنکاش قرار گیرد و سپس، نظرات اندیشمندان نقد گردیده و نظر صحیح مشخص شود. هرچند در تعریف مفاهیم قانون و بودجه، اتفاق‌نظر وجود ندارد لیکن با توجه به عناصر ذاتی این دو مفهوم و با رویکرد ماهوی به مفهوم قانون به نظر می‌رسد بتوان بودجه را آن‌گونه که باید باشد، بیشتر دارای ماهیت سندی دانست تا ماهیت قانونی؛ اما بودجه را آن‌گونه که هست (تصویب می‌شود) می‌توان بیشتر دارای ماهیت قانونی دانست تا ماهیت سندی. بدیهی است با رویکرد شکلی به مفهوم قانون، بودجه قانون است.
Although the annual Budget of Government is enacted by Legislature and is also noticed to run as Law, it appears to be different from other laws, in terms of form and nature. So there is disagreement about nature of Budget. The main question is: “is Budget a sort of written code or is it some kind of document?” By referring to written sources, the first step is to figure out the distinction between Law and Budget be analyzed. The next step will be criticizing the legal doctrine be and finally, choosing the best viewpoint. Although there is no consensus on the meaning of the “law” and “Budget”; as respects to meaning of them and with regard to Substantive approach to concept of “law”, it seems that Budget, as it should be, is closer to “Document”; but, as it is (as enacted), is still near to “Law”. With formal approach to law, it is clear that Budget is Law.
کلیدواژه‌ها [English]
budget, law, document, legal nature
مراجع
ابراهیمی‌نژاد، مهدی و فرج‌وند، اسفندیار (1381)، بودجه از تنظیم تا کنترل، تهران: سمت، چاپ دوم.
الهام، غلامحسین (1390)، «یادداشت منتشره در تارنمای رجانیوز»، مورخ 18 فروردین 1390، کد خبر: 83773، قابل رویت در: http://rajanews.com/detail.asp?id=83773
بابایی، حسن (1383)، بودجه‌ریزی دولتی در ایران از نظر تا سیاست، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ سوم.
پیرنیا، حسین (1355)، مالیه عمومی: مالیات‌ها و بودجه، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ هشتم.
«پیش‌نویس قانون بودجه و بودجه‌ریزی» (1390)، گزارش دفتر مطالعات برنامه و بودجه (گروه بودجه)، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ویرایش اول، تاریخ انتشار: 2 مرداد.
تاجداری، علی (1380)، اقتصاد و مالیه عمومی، تهران: میزان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش.
همو (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش.
دفتر مطالعات برنامه و بودجه (1381)، بودجه‌ریزی در ایران: مسائل و چالش‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
راسخ، محمد (1384)، بنیاد نظری اصلاح قانون‌گذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
همو (1385)، «ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون»، مجلس و پژوهش، سال 13، شماره 51.
رنجبری، ابوالفضل و بادامچی، علی (1382)، حقوق مالی و مالیه عمومی، انتشارات مجد.
رستمی، ولی (1390)، مالیه عمومی، تهران: میزان.
سنجابی، کریم (1343-1342)، حقوق اداری، چاپ زهره.
شبیری‌نژاد، علی‌اکبر (1390)، «اغتشاشی به اسم بودجه»، گفتگو: حسین فراست‌خواه، زمین سازه، سال اول، شماره 2.
صالحی، داود (1374)، مبانی امور مالی و بودجه در آموزش و پرورش، تهران: سمت.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ج1.
طباطبائی مؤتمنی، منوچهر (1375)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران: نشر دادگستر، چاپ دوم.
عباسی، ابراهیم (1388)، بودجه‌ریزی نوین در ایران (اصول، مراحل و روش‌ها)، تهران: سمت.
علوی طبری، سید حسین (1381)، اصول تنظیم و کنترل بودجه دولتی، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
فرزیب، علیرضا (1382)، رویکرد آسیب‌شناختی به نظام بودجه‌ریزی در ایران، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
فلاح‌‌زاده، علی‌محمد و دیگران (1391)، تفکیک تقنین و اجرا: تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینیدر روابط قوای مقننه و مجریه، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
قاضی، ابوالفضل (1382)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.
کاتوزیان، ناصر (1377)، مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
همو (1380)، فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم، جلد 1.
همو (1381)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار، چ30.
کاشانی، سید محمود (1390)، «بررسی حدود اختیارات قانون‌گذاری مجلس با تأکید بر بودجه سال 1389»، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: 10908، تاریخ انتشار: 3 مرداد.
کدخدایی، عباسعلی و جواهری طهرانی، محمد (1391)، حاکمیت قانون و ولایت مطلقه فقیه، تهران: دادگستر.
گروه نویسندگان (1391)، «نقش در حال تحول پارلمان‌ها در فرایند بودجه»، مجموعه مقالات، ترجمه افشین خاکباز، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
لاینرت، یان (1387)، بودجه‌ریزی در جهان چارچوب حقوقی نظام‌های بودجه‌ای (مطالعه تطبیقی)، ترجمه افشین خاکباز، مرکز پژوهش‌های مجلس.
محسنی، فرید و نجفی اسفاد، مرتضی (1379)، «منابع حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دیدگاههای حقوق قضایی، شماره 17 و 18.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (تهیه و تنظیم)، (بهار 1384)، مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی دوره ششم، سال چهارم، تهران: دادگستر.
مرکز تحقیقات شورای نگهبان (تهیه و تنظیم زیر نظر دکتر غلامحسین الهام)، (1391)، مجموعه نظرات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی دوره ششم (خرداد 1379 تا خرداد 1383)، تهران، ریاست جمهوری، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
مرکز مالمیری، احمد (1380)، حاکمیت قانون، مفاهیم و برداشت‌ها، تحت نظر و با مقدمه محمدحسین زارعی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
مرکز مالمیری، احمد و پارسا، محمدباقر (1392)، «اولویت قانون‌گذاری از طریق لایحه یا طرح؟ بررسی آماری نقش قوای مجریه و مقننه در ابتکار قانون‌گذاری»، مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: 13002، تاریخ انتشار: 19/3/1392.
مصدق، محمد (1377)، اصول و قواعد و قوانین مالیه در ممالک خارج و ایران، تهران: نشر و پژوهش فروزان روز.
وکیلیان، حسن (تألیف و ترجمه)، (1390)، گفتارهایی در قانون و قانون‌گذاری: مجموعه مقالات، تهران: مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌ها.
هابز، توماس (1381)، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
هدایت‌نیا، فرج‌الله و کاویانی، محمدهادی (1380)، بررسی فقهی- حقوقی شورای نگهبان، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
Austin, J (1954), The Province of Jurisprudence Determined, ed. By H.L.A. Hart, George Weidenfeld & Nixolson Ltd.
Avril, Pierre (1981), Le Parlement Legislateur, RESP.
Dyzenhaus, David (1999), Fuller's Novelty, in Rediscovering Fuller: Essays on Implicit Law and Institutional Design, eds. W. Witteveen and W. Van der Burg, Amsterdam, Amsterdam University Press.
Fuller, L.L. (1978), The Morality of Law, New Haven.
Kelsen, H. (1986), The Function of a Constitution, Trans. By I. Stewart, in Essays on Kelsen, ed. By R. Tur and W. Twining, Oxford: Clarendon Press.
Raz, J. (1978), The Concept of a Legal System, Oxford: OUP.
Waldron, Jeremy (1994), "Why Law-Efficacy, Freedom, or Fidelity?", Law and Philosophy, vol. 13.
ابتدای صفحه